Gıda ışınlaması adını verdiğimiz, iyonize radyasyonun gıdaya uygulanması işlemi, gıdada bulunan mikroorganizmaları ve çeşitli canlıları yok ederek ürünün raf ömrünü uzatmak aynı zamanda da insan sağlığı açısından güvenli hale getirmek için uygulanan bir işlemdir.

Gıda ışınlama nedir ve hangi yöntemlerle yapılıyor ?

Gıdalarda ışınlama teknolojisi gıda kaynaklı hastalıkların engellenmesini, gıdaların raf ömrünün uzaması ve gıda kalitesinin bozulmamasını, patates gibi sebzelerde filizlenmenin geciktirilmesi ve sterilizasyonun sağlanması  gibi amaçlarla gıdalara uygulanıyor.

Amerikan Gıda ve İlaç Dairesine göre gıdalarda kullanımı onaylanan üç adet radyasyon yöntemi mevcut. Bunlardan ilki Kobalt 60 elementinin veya Sezyum 137 elementinin radyoaktif formlarından yayılan gama ışınlarının kullanılmasıdır. İkinci olarak X-ışınları kullanılabilir. Bu  X-ışınları ağır metallerden gıdaya yansıtılan yüksek enerjili bir elektron akışıyla üretilir. Son olarak ise elektron ışını veya e-ışın da diyebileceğimiz, X-ışınlarına benzer bir yöntemle elde edilen ışınlar kullanılır. E-ışın bir elektron hızlandırıcıdan gıdaya itilen yüksek enerjili elektronların akışıdır. Ülkemizde ve dünyada uygulanan radyasyon seviyeleri gıdayı radyoaktif yapmayacak seviyededir.

 Peki ışınlanmış gıdaları tüketmek güvenli midir?

FDA, 30 yılı aşkın süredir ışınlanmış gıdaların güvenliğini değerlendirdi ve sürecin güvenli olduğuna onay verdi. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) ve ABD Tarım Bakanlığı (USDA) da ışınlanmış gıdaların güvenliğini onayladı.

Gama ışınları, X ışınları ve elektron ışını kullanılarak yapılan gıda ışınlaması;

• Salmonella veya E. coli gibi gıda kaynaklı hastalıkların önlenmesinde,
• Bozulmaya neden olan mikroorganizmaların yok edilerek, gıdaların raf ömrünün uzatılmasında,
• Filizlenlenme ve olgunlaşmanın engelenmesini sağlanmasında,
• Gıdaların sterilize edilmesinde (özellikle bağışıklık ile ilişkili hastalıklarda önemli) kullanılabilir.

Ek bilgi: Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) astronotları, herhangi bir mikrobiyolojik risk taşımaması için ışınlanmayla sterilize edilmiş et tüketmektedir. 🔍Işınlanan gıdalarda bulunan “Radura” sembolü bulunur. Bu her ne kadar güveni artırsa da, ışınlanmış gıdalar, ışınlanmamış gıdalar ile aynı şekilde depo edilmeli ve pişirilmelidir; bu sayede gıda güvenliği artmaktadır.

Türkiye’de 3 Ekim 2019 tarihli çıkan Resmi Gazete’de Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yayınlanan “Gıda Işınlama Yönetmeliği”nde Türkiye’ye özgü esaslar yer almaktadır.

Kaynaklar

Food Irradiation: What You Need To Know, U.S. Food Drug Administration